9 Kutu (9-Box) Modeli Nedir

Şirketler gelecek strateji ve hedeflerini değerlendirirken göz önünde bulundurdukları etkenlerden biri de çalışan performansıdır. Bu nedenle, yöneticiler yalnızca çalışanların mevcut performansını değil, potansiyellerini ve gelecekte hangi yönde ilerleyeceklerini de belirlemek ister. Bunun için ise şirketlerin uygun çözüm ve yöntemleri belirleyerek uygulaması gerekiyor. Bu yöntemlerden biri olan 9 kutu modeli yetenek yönetimi, yedekleme ve çalışan gelişimine yönelik gerekli bilgileri elde etmek için kullanılır. Sizler için bu yazımızda, 9 kutu modeline yer vererek sağladığı faydaları açıkladık.

9 Kutu Modeli Nedir?

9 kutu modeli, çalışanların performanslarına ve potansiyellerine göre dokuz gruba ayrıldığı bir yetenek yönetimi aracıdır. Bu model, şirketlerin yalnızca sahip oldukları yetenekleri anlamalarına yardımcı olmayı değil, aynı zamanda mevcut yetenekleri geliştirme süreç ve bütçelerini nereye odaklayacaklarını belirlemeye yardımcı olmayı amaçlar. Kısaca bu model ile çalışan performansı değerlendirilirken iki unsur göz önünde bulundurulur. Birincisi, çalışanın bugünkü performansı; ikincisi ise gelecekte göstereceği performans yani büyüme potansiyelleri. 

Yetenek yönetimi için kullanılmasına ek olarak, 9 kutu modeli ardıl planlama sürecinin bir parçası olarak değerlendiriliyor. Genellikle İK uzmanları tarafından kullanılsa da 9 kutu modeli performans yönetiminin uygunluğu için yalnızca İK uzmanları tarafından kullanılması yeterli olmayabiliyor. Bu doğrultuda, 9 kutu modeline yöneticiler ve diğer uzmanlar da dahil olabiliyor ve yapılacak gerekli iyileştirme çalışmaları için farklı çözümlere ihtiyaç duyulabiliyor.

9 Kutu Modeli Nasıl Oluşturulur?

İK uzmanları, yöneticiler ve diğer yöneticiler çalışanları iki kategoriye göre modeldeki ilgili kutulara atamak için birlikte çalışır. İK uzmanı ve yöneticiler çalışanın performansı, deneyimi ve potansiyeline yönelik görüşlerini bildirerek 9 kutulu modelin nasıl doldurulacağına karar verir. Her bir çalışanın değerini tek bir bakışta görülmesini mümkün kılan modeldeki kutulara çalışanların adları yerleştirilir. 

9 kutu modelinde bir kategori çalışanın mevcut performansını temsil ederken, ikinci kategori potansiyellerini temsil eder. Her iki kategori için farklı düzeylerde değerlendirmeler belirtilir. Ardından, her biri kendine özgün özelliklere sahip dokuz farklı kutu oluşturulur. 9 kutu modelini oluşturan bu üç aşamayı şu şekilde ayrıntılandırılabilir:

1. Performansın Değerlendirilmesi

9 kutu modelinin performans kategorisi ‘düşük’, ‘orta’ ve ‘yüksek’ olmak üzere üç düzeyde değerlendirilir. Çalışanlar performans değerlendirmeleri esnasında bu performans ölçeğinde puanlandırılır. Çalışanların performans değerlendirme ve puanlandırılma süreçleri her şirket için farklılık gösterebiliyor. Ancak, genel anlamıyla ‘düşük’, ‘orta’ ve ‘yüksek’ olarak belirlenen üç düzey şu şekilde açıklanabilir:

• Düşük Performans: Çalışan iş gerekliliklerini yerine getirmiyorsa ve bireysel hedeflerinde başarısız oluyorsa düşük performans düzeyinde değerlendirilebilir.
• Orta Performans: Çalışan iş gereklilikleri ve bireysel hedeflerine kısmen uyuyorsa orta performans düzeyinde değerlendirilebilir.
• Yüksek Performans: Çalışan işininin gerekliliklerini ve bireysel hedeflerini tam olarak karşılıyorsa yüksek performans düzeyinde değerlendirilebilir.

2. Potansiyelin Değerlendirilmesi

9 kutu modelinin diğer kategorisi olan potansiyel kategorisinde de benzer şekilde ‘düşük’, ‘orta’ ve ‘yüksek’ olmak üzere üç düzey bulunur. Çalışanların potansiyel değerlendirmesi, performans değerlendirmesi sırasında puandırılmalıdır. Potansiyel değerlendirmesindeki düzeyler şu şekilde açıklanabilir:

• Düşük Potansiyel: Çalışanlar tüm potansiyelde çalışıyorsa ve maksimum kapasitede olduklarından veya motivasyon eksikliğinden dolayı gelişmeleri beklenmiyorsa düşük potansiyel düzeyinde değerlendirilebilir.
• Orta Potansiyel: Çalışanın bulunduğu mevcut rolde daha fazla gelişme potansiyeline sahip olduğu durumlarda çalışan orta potansiyel düzeyinde değerlendirilir.
• Yüksek Potansiyel: Çalışanın hemen veya belirli bir süre içerisinde terfi almayı hak ettiği durumlarda çalışan yüksek potansiyel düzeyinde değerlendirilir.

3. Kutuların Oluşturulması ve Yerleştirilmesi

Performans ve potansiyel değerlendirme düzeyleri eksen olarak temel alınır ve 3’e 3 toplamda 9 kutu oluşturulur. Her bir kutu farklı özelliklere sahiptir ve bu nedenle de farklı şekilde değerlendirilir. Bu kutuları performans değerlendirmelerine göre şu şekilde listeleyebiliriz:

> Düşük performansa göre;

• Düşük potansiyel ile düşük performans
• Orta potansiyel ile düşük performans
• Yüksek potansiyel ile düşük performans

> Orta performans göre;

• Düşük potansiyel ile orta performans
• Orta potansiyel ile orta performans
• Yüksek potansiyel ile orta performans

> Yüksek performansa göre;

• Düşük potansiyel ile yüksek performans
• Orta potansiyel ile yüksek performans
• Yüksek potansiyel ile yüksek performans

9 Kutu Modelinin Faydaları Nelerdir?

Yetenek ve performans yönetim aracı olan 9 kutu modelinin avantajları şu şekilde listelenebilir:

• İletişime teşvik eder.

9 kutu modeli, yöneticilerin ve uzmanların yetenek yönetimi, eğitim ve gelişim, çalışan performans ve potansiyelleri hakkında görüşlerini belirtmelerini sağlayan bir çerçeve görüyor. Yöneticiler ve uzmanların yetenek havuzundaki çalışanların güçlü ve zayıf yönlerini birlikte belirlemelerine olanak tanıyor.

• Hızlı ve etkin bir değerlendirme aracıdır.

Kurulumunun hızlı ve kullanımının kolay olmasından dolayı 9 kutu modeli, yetenek havuzlarındaki çalışanların kolay bir şekilde organize edilebilir ve değerlendirmeleri yapılabilir.

• Yeni bir bakış açısı yaratır.

Çalışanların şirket içindeki farklı birim veya yöneticiler tarafından da değerlendirilebildiği için, 9 kutu modelinde yönetici ve uzmanlar yeni bakış açıları kazanabilir ve değerlendirmelerinde önyargılarını ortadan kaldırabilir. Bu sayede, hem daha objektif hem de daha kapsayıcı bir değerlendirme yapılabiliyor.

• Gelecek planlarının yapılmasına yardımcı olur.

9 kutu modeli değeri, ardıllık planlamasını ve çalışan kariyer gelişimini iyileştirmek için gerekli olan çalışmalara, sürekliliği ve büyümeyi yönelik planların oluşturulmasında yöneticilere yardımcı olur.

• Gelişme fırsatlarını ve eğitim ihtiyaçlarını vurgular.

9 kutu modeli ile belirlenen mevcut rollerinde yüksek potansiyele sahip ancak düşük performans gösteren çalışanlar ve düşük potansiyele sahip ancak yüksek performans gösteren çalışanlar eğitim, pozisyon değişikliği veya mentorluk yoluyla motive edilebilir ve gelişmeleri sağlanabilir.

Yetenek yönetimi sürecinde kullanabileceğiniz 9 kutu modelinin sağladığı avantajları yukarıda sizler için listeledik. Sorwe sunduğu 9 kutu analizi ile şirketlerin insan kaynağı stratejilerini optimize etme fırsatı sunuyor. Bununla birlikte, performans ve potansiyele yönelik analiz yapıldıktan sonraki süreçlerde Sorwe çözümlerine başvurarak yetenek yönetim sürecinin etkinliğini artırabilirsiniz. Sorwe yetenek yönetimi çözümleri hakkında daha kapsamlı bilgi almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.